[PPP] INTERPUNKCJA: przecinek w zdaniu złożonym podrzędnie

xxsomeoneelsexx.deviantart

 

Po pierwsze, musimy nauczyć się stawiać przecinek. Tak, to ta krótka,  pionowa kreseczka koło kropki na klawiaturze. Po wyrazie, po którym przecinek musi nastąpić, NIE stawiamy spacji, a od razu przecinek, natomiast pomiędzy przecinkiem i następującym po nim wyrazie spacja jest konieczna ([słowo] [przecinek] [spacja] [słowo]). Przecinek nie może również zbiegać się  kropką (BŁĄD: ,. lub .,) ani stać na początku zdania (BŁĄD: Chciałam mu powiedzieć, że chyba go lubię. ,Że lubię się nawet do niego uśmiechać.). 

Po drugie, zasady dotyczące przecinka w zdaniu podrzędnie złożonym:
Aby wyjaśnić sobie, co, jak i gdzie, musimy zapoznać się z terminem „zdanie podrzędne”. Jest to część zdania podrzędnie złożonego, ta część, która wynika ze zdania nadrzędnego. Nie zachowuje ona sensu, gdy widzimy ją samą (bez zdania nadrzędnego). Ja osobiście zawsze tłumaczyłam to sobie tak, iż zdanie podrzędne jest swego rodzaju… dopowiedzeniem. Zawiera zwykle jakieś dodatkowe informacje o czymś, co jest wspomniane w zdaniu nadrzędnym. 

Zdanie podrzędne charakteryzuje się tym, iż zawsze możemy zadać do niego pytanie (jaki? czyj? który? ile? czego? z czego? kogo? komu? czemu? co? z kim/czym? o kim/czym? gdzie? skąd? dokąd? którędy? kiedy? jak długo? w jakim czasie? dopóki? odkąd? jak? w jaki sposób? dlaczego? z jakiej przyczyny? z jakiego powodu? po co? w jakim celu? etc.).

Poszłam do kina, gdzie roiło się od ludzi. (= Zdanie podrzędne, uwypuklone podkreśleniem, podaje nam dodatkową wiadomość na temat kina, do którego poszłam.)

Zdanie podrzędne, które musimy oddzielić przecinkiem (lub dwoma przecinkami), najczęściej wprowadzane jest spójnikami:

aby, acz, aczkolwiek, albowiem, azali, aż, ażeby;

bo, boć, bowiem, by, byle, byleby;

chociaż, chociażby, choć, choćby, chybaby, chyba że, chyba żeby, co, cokolwiek, czy, czyj;

dlaczego, dlatego, dlatego że, dokąd, dokądkolwiek, dopiero, dopiero gdy, dopóki;

gdy, gdyby, gdyż, gdzie, gdziekolwiek;

ile, ilekolwiek, ilekroć, ile razy, ile że, im, iż, iżby;

jak, jakby, jak gdyby, jaki, jakikolwiek, jakkolwiek, jako, jakoby, jako że, jakżeby, jeśli, jeśliby, jeżeli, jeżeliby;

kędy, kiedy, kiedykolwiek, kiedyż, kim, kogo, komu, kto, ktokolwiek, którędy, który;

ledwie, ledwo;

mimo iż, mimo że;

na co, niech, nim;

odkąd, o ile;

po co, po czym, podczas gdy, pomimo iż, pomimo że, ponieważ, póki, przy czym;

skąd, skądkolwiek, skoro;

tak jak, tylko że, tym bardziej że;

w miarę jak, wprzód nim, w razie gdyby;

za co, zaledwie, zanim, zwłaszcza gdy, zwłaszcza jeżeli, zwłaszcza kiedy, zwłaszcza że;

że, że aż, żeby.

Przed tymi wyrazami, powtórzę, MUSIMY postawić przecinek, jeśli tworzą zdanie podrzędne!
Wiem (co?),  że byłeś tam w środę.
Otarłam twarz ręką (w razie czego?),  w razie gdyby chciał na mnie spojrzeć.
We wrześniu (kiedy?), kiedy się poznaliśmy, wydawałeś się takim odważnym facetem.

Jak widać, przed każdym zdaniem podrzędnym widnieje przecinek, a gdy znajduje się ono między dwoma częściami zdania nadrzędnego (gdy je dzieli, jak w przypadku trzeciego przykładu), przecinek znajduje się nie tylko przed zdaniem podrzędnym, ale i po.

Zasada ta dotyczy również równoważników zdań:
Miał dość wszystkich kobiet, acz Melanii najbardziej. 

Jest jednak parę wyjątków:

a) różnicowanie zdań strukturalnie identycznych, a o różnych znaczeniach:

Kto wie co się przydarzyło Małgosi... (= Nikt nie wie, co się jej przydarzyło. - w tym przypadku nie stawiamy przecinka)
Kto wie, co się przydarzyło Małgosi?  (= Któryś z was wie, co się jej przydarzyło? - tu przecinek stawiamy)

b) pomijanie przecinka przed spójnikami wprowadzającymi zdanie podrzędne, które pozostają w domyśle:

Wiem kto. (= Wiem,  kto TO JEST.)
Nie powiedziała mi jak. (= Nie powiedziała mi, jak TO ZROBIŁA.)
Zgadłem kto. (= Zgadłem, kto TO ZROBIŁ.)

c) zasada cofania przecinka:

Nie rozdziela się przecinkiem połączeń partykuł, spójników i przysłówków ze spójnikami, np. chyba że, chyba żeby, ile że, jak gdyby, jako że, mimo że, pomimo to, pomimo że, tylko że, tym bardziej że, właśnie gdy, właśnie jak, właśnie kiedy, podczas gdy, zwłaszcza gdy, zwłaszcza jeżeli, zwłaszcza kiedy, zwłaszcza że.

Przecinek stawiamy przed całym wyrażeniem.

Poszłam do szkoły, mimo że wszystko mnie bolało i kaszlałam jak gruźlik.
Nie dam się zaprosić na kawę, chyba że zgadniesz, jakie kwiaty lubię najbardziej.
Poprosiła go o numer, właśnie gdy powiedział sobie, że między nimi nigdy nic się nie ułoży.

Kolejna zasada ma zabarwienie stricte logiczne. W przypadku połączeń spójników, partykuł i przysłówków ze spójnikami, gdy jeden z nich jest zastosowany dla podkreślenia, rozdzielamy je przecinkiem:

Bałam się tak, że ledwo stałam na nogach.

Wyszedł spod prysznica właśnie, kiedy ona nagle zadzwoniła do dzwonka jego drzwi.

Lubię ją szczególnie, gdy patrzy na mnie takim zabójczym wzrokiem.

Czyli, wyjaśniając prościej, gdy mamy do czynienia z wyrażeniami, o których pisałam powyżej w wyjątkach w podpunkcie c (zasada cofania przecinka), musimy się zastanowić, czego dotyczy pierwszy człon. Jeśli podkreśla on zdanie nadrzędne (TAK się bałam, SZCZEGÓLNIE ją lubię),  przecinek stawiamy pomiędzy tak i że lub szczególnie i gdy. Jeśli podkreśla on zdanie podrzędne(WŁAŚNIE kiedy, SZCZEGÓLNIE gdy), przecinek stawiamy przed całym wyrażeniem, jak to zostało opisane przy zasadzie cofania przecinka.

Następna reguła to rozdzielanie dwóch sąsiadujących spójników takich jak:

a choć, a gdy, a jeśli, a kiedy, a mianowicie, a ponieważ, a więc, a że, i choć, który jeśli, że aby, że gdy, że jeśli.

Przecinek stawiamy przed całym wyrażeniem.

Wyjątkiem są sytuacje, gdy chcemy zaznaczyć wtrącenie:

Pod koniec sierpnia miał poprawkę i, choć były wakacje, siedział teraz nad książkami.

Zawsze mi opowiadała, że, jeśli się kiedyś zakocha, nie zostawi swojego mężczyzny do końca życia.

Pozdrawiam ciepło,