Żywot bety

Tym razem prezentujemy artykuł autorstwa Ichi - bety, która napisała kilka słów o zajęciu, jakim jest, często niedocenianie, betowanie.

***

    

    Zacznijmy od tego, że wyjaśnię pojęcie beta. Może nie każdy dokładnie wie, co to słowo oznacza, a będę używać go dalej stosunkowo często. Dlatego, żeby nie produkować niepotrzebnych nieporozumień i niejasności – wyjaśnię.

     Beta (skrót od beta reader) jest osobą, która czyta prace pisemne, zazwyczaj opowiadania, „w celu poprawy gramatyki, ortografii, charakteryzacji i ogólnego stylu przed udostępnieniem dla ogółu społeczeństwa”(Wikipedia). Termin ponoć jest najbardziej upowszechniony wśród pisarzy fanfików, ale moim zdaniem cieszy się też popularnością wśród autorów opowiadań własnych. Pełna definicja tutaj, aczkolwiek znalazłam ją tylko po angielsku.

     Teraz, kiedy wszystko powinno być jasne, przejdę do właściwego tematu, a będę dziś pisać o żywocie bety. Wybrane zagadnienie jest dość szerokie, ale ważne, ponieważ zauważyłam, że ostatnio coś jest nie tak. Co konkretnie? Ano wiele osób po prostu nie rozumie, kim jest beta i co należy do jej zadań. Co więcej, nie ma zupełnie pojęcia o pracy, jaką ona wykonuje. Może czas opowiedzieć o tym głośno?

     Najpierw się przedstawię – jestem Ichi i jak można się domyślić, „pracuję” sobie jako beta. Zajmuję się tym od około trzech lat i prędko rezygnować nie zamierzam. Postaram się przybliżyć Wam kulisy mojej roboty. Zrobię to przy okazji omawiania dwóch stron medalu, bo jak wszystko, betowanie także je posiada.
     Pierwsza z nich jest bez wątpienia związana z samymi pozytywnymi rzeczami, które w większości skupiają się wokół satysfakcji i radości z tego, co robię i komu pomagam. W końcu miło jest dostać podziękowania za wykonaną pracę i wiedzieć, że była ona potrzebna oraz nie poszła na darmo. Wbrew pozorom nic nie robi się samo, krasnoludki nie istnieją, a owe sprawdzanie i dokonywanie korekt wymaga z mojej strony wykrzesania odrobiny uwagi, skupienia i chęci, żeby w ogóle Worda otworzyć i zobaczyć, co wpadło w moje ręce.
     Do dobrych stron betowania mogę zaliczyć także ubaw, jaki mam podczas sprawdzania niektórych tekstów. Pomyłki, błędne sformułowania czy zwyczajnie źle dobrane słowa potrafią nieraz rozbawić do łez. Różne skamieniałe twarze, młode dwudziestolatki, martwi zombie czy ślimaczący kot to coś, co zapamiętam pewnie na długie lata i co zawsze będzie wywoływać u mnie uśmiech z odrobiną zgrozy.
     Kolejną rzeczą wartą wspomnienia przy zaletach jest też bez wątpienia możliwość poznania wielu wspaniałych, miłych i ciekawych ludzi. I moich „klientów”, i współpracowników, i koleżanek/kolegów po fachu. Nie sądzę, żebym potrafiła powiedzieć o ile dokładnie osób zwiększyła się moja lista kontaktów na GG, ale są to naprawdę dziesiątki.

     No, a teraz, drodzy państwo, nie będzie już tak przyjemnie. Skończyłam zajmować się wszystkim, co mnie napędza i sprawia, że naprawdę kocham to, czym się zajmuję. Czeka nas ciemna strona mocy, bez której nic nie może się obejść. Widzicie, bez wątpienia każdą betę spotkały też rzeczy przykre, które wbiły się w pamięć równie mocno jak te dobre. Co do takich należy? Zdecydowanie bluzgi za szczerą opinię o tekście, w której beta nie poskąpiła trafnych i prawdziwych uwag. To nic miłego zostać obrażonym kilkunastoma (mniej lub bardziej wyszukanymi) epitetami za swoją pracę w dobrej wierze. Nie wiem czemu w blogowym środowisku utarło się, że beta powinna tylko grzecznie powstawiać/pousuwać przecinki i odesłać pracę z uśmiechem na buzi, jakkolwiek okropna by ona nie była. Przecież to tak jawne zminimalizowanie mojej i moich kolegów pracy do minimum, że aż włos staje dęba! Jasne, są specjalizacje, które może przyjąć beta, ale w każdym z przypadków powinna szczerze powiedzieć, co myśli, nawet, jeśli mogłoby urazić to pisarskie ego autora. (Innymi słowy, czego zabrakło w definicji na początku, beta jest także swojego rodzaju krytykiem, pierwszym czytelnikiem, który wydaje opinię o tekście.) Osobiście wychodzę z założenia, że czasem trzeba strącić kogoś z piedestału i nie pozwolić spocząć mu na laurach. Jednak, jeśli nawet zostanę obrzucona za to wyzwiskami od góry do dołu, ale owy ktoś za jakiś czas będzie pisał lepiej, uwzględniając moje uwagi, to znak, że było warto.
     Następną rzeczą, do której trzeba się przyzwyczaić, a na pewno wiele razy może uderzyć w ambicje, jest drugi plan. Cóż to oznacza i co ja miałam na myśli, hm? Ano najzwyczajniej w świecie chodzi mi o to, że tak naprawdę bardzo mało osób poza autorami, którym beta pomaga, jej pracy nie zauważa. Sprawdzający stwór pozostaje gdzieś tam w cieniu. Wszystkie pochwały, nawet te dotyczące poprawności, idą na konto twórcy tekstu. Nikt nie spojrzy na ramkę czy nie zajrzy w zakładkę, żeby sprawdzić, kto betuje, o ile w ogóle taka informacja została na blogu zamieszczona. A jeśli już trafi się taka jednostka, pomyśli, że pewnie były to tylko kosmetyczne poprawki, może jakieś tam przecinki i koniec. A naprawdę, można byłoby się zdziwić, jak bardzo osoba poprawiająca potrafi zaingerować w tekst.

     Sporo problemów powodują też niekiedy sami autorzy, którzy w niektórych przypadkach proszą o pomoc chyba tylko po to, żeby stwierdzić, iż oni sami zrobiliby wszystko znacznie lepiej. Wykłócanie się o każde zdanie – nie dyskutowanie, bo to zupełnie inna sprawa, kiedy dwie osoby mają swoje argumenty i spokojnie rozmawiają – nie ułatwia życia w żadnym wypadku. Wręcz się współpracować z danym autorzyną odechciewa. I najczęściej owa współpraca zostaje zerwana. Bez żalu czy wątpliwości.

     Mimo wszystko, bycie betą trzeba lubić. Ot, po prostu i zwyczajnie. Bo jęczenie jak bardzo jest się niedocenianym czy wyżywanie się na autorze poprzez udowadnianie mu na siłę jak cienko pisze, nie jest żadnym wyjściem. Sztuką jest podanie dłoni i wyciągnięcie na szczyty. Prawdziwym mistrzostwem będzie, kiedy mimo świadomości rzeczywistego poziomu autora, znajdzie on w nas, betach, oparcie i pomoc.

     Po tych trzech latach, zaczynam widzieć rolę bety trochę inaczej. Oczywiście, nadal jest w niej pełno babrania się w słownikach, sprawdzania, korygowania i zastanawiania się, a także serwowania konstruktywnej, ale szczerej, krytyki. Jednak zaczyna mi się to kojarzyć trochę także z przewodnictwem. Jako beta, współpracuję z autorem i staram się pomóc mu w doskonaleniu swojego warsztatu, tłumacząc, które rzeczy powinien poprawić i jak może to zrobić. Można nazwać to wskazywaniem drogi i nadawaniem właściwego kierunku. Tak więc można pomyśleć, że ma to jakiś związek z przewodnictwem. Mały czy duży? Jeszcze się nad tym nie zastanawiałam.
     Ostatnimi czasy zaczynam także zauważać, że okropnie ciężko jest znaleźć dobrą betę. Sama także piszę, nie ważne co. Ważne, że zaczęłam szukać osoby, która pomogłaby mi z moimi tworami. Powszechnie w końcu wiadomo, że łatwiej zauważyć błędy kogoś innego niż swoje własne. I co? I nic. Po obu betach, które miałam, musiałam jeszcze sama poprawiać. Czy to źle skorygowana interpunkcja, niezauważone powtórzenia, czy nie wyłapane błędy literówki, które zdarzają się przy szybkim pisaniu. Rodzi się pytanie: dlaczego? Może odpowiedzą na to pytanie jest nuda. Nie od dziś jasne jest, że to właśnie ona popycha ku różnym rzeczom. I czemu ktoś nie miałby pomyśleć, że skoro ma to cztery z polskiego i poprawnie pisze, to może komuś pomoże? Godne pochwały, ta chęć niesienia pomocy, nie przeczę, ale muszę podkreślić, że podczas gdy dobra beta pomaga, zła niestety tylko szkodzi.

     Wytrwałość, dyspozycyjność, umiejętność podchodzenia do sprawy z dystansem, szczerość, a jednocześnie coś z empaty – to własnie cechy, które oprócz znajomości języka polskiego i konstruktywnego krytykowania, powinna posiadać osoba chcąca pomagać innym, jako beta. Bez tego ani rusz.
     Wytrwałość, ponieważ jak pisałam wyżej, krasnoludki nie istnieją. Betowanie zabiera trochę czasu. Przedstawię to z mojej perspektywy. Pierwszy raz, kiedy widzę przed sobą owy rozdział/ opowiadanie, jest zarazem najgorszym (dla autora). Większość koloruję na czerwono, dopisuję uwagi w komentarzach i odsyłam. (Przyznać się, kto myślał, że sama wszystko przerabiam, przemyślę i najlepiej napiszę od nowa?) Za drugim razem, kiedy dostanę już plik z poprawkami autora, robię to samo po raz kolejny, z tym, że oczywiście, korekt i uwag jest mniej. I tak do skutku. Za ostatnim podejściem wprowadzę kosmetyczne zmiany i powstawiam/ pousuwam przecinki, po czym odeślę i każę porównać autorowi pierwszą i ostatnią wersję. Z mojej strony to są, co najmniej, bite dwie godziny nieprzerwanego poprawiania, sprawdzania w słownikach czy upewniania się, co do prawidłowych odmian lub innych rzeczy. Choć, nie wolno zapominać, że wszystko zależy też od ilości tekstu do poprawy, a owe dwie godziny to zsumowany czas pracy przy około dziesięciu A4.

Screen, jako dowód.

     Dyspozycyjność rozumie się chyba sama przez siebie. Jednak bez przesady, bo beta też człowiek i jakieś tam (mniej lub bardziej rozwinięte) życie towarzyskie posiada.
     Umiejętność podchodzenia do sprawy z dystansem przydaje się w chwilach, kiedy zajmujemy się czymś należącym do znajomego autora albo poruszającego tematykę, która budzi pewne emocje, złe lub dobre – nie ma to znaczenia.
     Szczerość, żeby powiedzieć na czym twórca stoi i coś z empaty, a może i w niektórych sytuacjach polityka, by nie zrazić tym do pisania i nie obrazić śmiertelnie autora.

     Co rozumiem jako stwierdzenie, że ktoś jest złą betą? Zaprzeczenie powyższym cechom, a także kiepska znajomość rodzimego języka, która całkowicie dyskwalifikuje zawodnika.

     W sumie, jest coś, co mnie dziwi w odniesieniu do złych bet. O wiele częściej, właśnie takie zostają proszone o poprawki. Może przez znajomość z autorką, może przez umiejętność słodzenia i podnoszenia samooceny, naprawdę nie mam pojęcia dlaczego.
     Na zakończenie dodam jeszcze, że wcale nie sądzę, iż werdykt bety jest nieomylny, a wiedza nieograniczona. To prawda, że wymaga się od nas wiedzy i rozeznania w wielu tematach, ale bez przesady. Sama często muszę korzystać z pomocy Google, żeby dokształcić się w jakiejś kwestii, by móc stwierdzić czy dane fakty są poprawne, czy nie, czy całość jest logiczna, czy są w niej jakieś dziury. Beta też człowiek – niby proste, a jednak wielu tego nie rozumie. Tak samo jak tego, że niewielu z moich koleżanek i kolegów z fachu kończyło studia humanistyczne, a o doktoratach jeszcze nie słyszałam. Jeśli mam postawić przykład: dla mnie humanistyka jest hobby, jestem na biol-chemie i będę się kształcić na lekarza. Większość moich znajomych bet to mat-fizy czy kierunki techniczne. Humanistów samych w sobie jest mało, choć zdarzają się i tacy. Dlatego, proszę, wybaczajcie nam czasem nasze błędy i niedociągnięcia, bo naprawdę się staramy, a przynajmniej niektórzy z nas.

   Stąd też na koniec moja prośba… Skoro widzicie, że czytane przez Was opowiadanie ktoś poprawia – pochwalcie go, choć jednym zdaniem. Należy mu się to jak w banku, zapewniam.

            Dziękuję za uwagę, Ichi.